«Մենք դիտարկում ենք «Զենքերի առևտրի մասին» պայմանագրին միանալու հնարավորությունը»․ Արարատ Միրզոյան

ՀՀ ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանը ելույթ է ունեցել Զինաթափման համաժողովի բարձրաստիճան հատվածում․

«Հարգարժա՛ն նախագահող,

Տիկնայք և պարոնայք,

Ուրախ եմ հանդես գալ Զինաթափման համաժողովին՝ դիտորդ պետության կարգավիճակով։ Որպես եզակի հարթակ՝ Զինաթափման համաժողովը վճռորոշ դեր է խաղում միջազգային խաղաղության և անվտանգության ամրապնդման գործում։ Ստեղծման պահից, անցած ավելի քան չորս տասնամյակների ընթացքում, այն շարունակում է ունենալ նշանակալի, սակայն դեռևս չիրացված ներուժ՝ համաշխարհային զինաթափման և անվտանգային նպատակների առաջմղման գործում։

Այս համատեքստում Հայաստանի Հանրապետությունը հաստատակամորեն հավատարիմ է «Միջուկային զենքի չտարածման մասին» պայմանագրով ստանձնած իր պարտավորություններին, որը հանդիսանում է միջազգային անվտանգության ճարտարապետության առանցքային հիմնասյուներից մեկը։ Միևնույն ժամանակ, միջուկային էներգիայի խաղաղ նպատակներով օգտագործումը եղել և շարունակում է մնալ Հայաստանի քաղաքականության առաջնահերթություններից մեկը։ Հայաստանը, առաջնորդվելով Հայկական ատոմային էլեկտրակայանի շահագործման ընթացքում ապահովության և անվտանգության բարձր չափանիշների հաջող պահպանմամբ և ունենալով մինչև 2036 թվականը նոր հզորության սահուն անցում կատարելու վերջնական նպատակ, ընտրել է թափանցիկ և բաց քաղաքականություն՝ միջուկային էներգիայի ապահով և խաղաղ օգտագործման համար և շարունակելու է հետևել այս քաղաքականությանը՝ ձեռնարկելով անհրաժեշտ միջոցառումներ միջուկային ապահովության և անվտանգության ամրապնդման և պահպանման ուղղությամբ։ Հայաստանն արդեն նախաձեռնել է նոր ատոմակայանի ընտրության և հետագա կառուցման նախնական գործընթացները։ Այս պահին մենք մանրակրկիտ ուսումնասիրում ենք փոքր մոդուլային ռեակտորների (ՓՄՌ) առանձնահատկությունները։

Հարգելի՛ գործընկերներ,

Հայաստանի Հանրապետությունը մշտապես հաստատուն դիրքորոշում է ունեցել, առ այն, որ արդյունավետ գործող սովորական սպառազինությունների վերահսկման ռեժիմն անփոխարինելի նշանակություն ունի միջազգային, տարածաշրջանային և ենթատարածաշրջանային մակարդակներում ռազմական և քաղաքական կայունության ապահովման համար։ Մենք հետևողականորեն պաշտպանում ենք սպառազինությունների վերահսկման համաձայնագրերի ամբողջական իրագործումը՝ զուգակցված այդ ռեժիմի առաջնորդող սկզբունքների անվերապահ պահպանմամբ՝ որպես կայուն խաղաղության և անվտանգության ապահովման կարևոր նախապայման։ Այս համատեքստում մենք նաև դիտարկում ենք «Զենքերի առևտրի մասին» պայմանագրին միանալու հնարավորությունը։

Հայաստանը հաստատակամորեն հավատարիմ է եղել Եվրոպայում սովորական սպառազինությունների վերահսկման՝ պարտադիր իրավաբանական ուժ ունեցող ռեժիմին։ Մենք հետևել ենք վերջինիս դրույթներին և բարեխղճորեն կատարել մեր պարտավորությունները։ Սակայն, մեր հանձնառությանը հակառակ, իրականությունը տարբերվել է սկզբնական ակնկալիքներից։ Արդյունավետ վերահսկողության և կիրարկման բացակայության պատճառով, ռեժիմն ակամա թույլ է տվել չարամիտ մտադրություններ ունեցողներին թաքցնել իրենց ապօրինություններըը: Արդյունքները հայտնի են՝ սպառազինությունների վերահսկման ռեժիմը չկարողացավ կանխել ուժի կիրառման կրկնությունը՝ խարխլելով կայունության հենց այն հիմքերը, որոնք այն կոչված էր պաշտպանելու։

Այնուամենայնիվ, Հայաստանը շարունակում է հավատարիմ մնալ այս գաղափարին և հանդես գալ սպառազինությունների վերահսկման արդյունավետ ու համապարփակ ռեժիմի ամրապնդման օգտին։ Հարավային Կովկասում թափանցիկության բարձրացման և վստահության ամրապնդման նպատակով՝ Հայաստանն Ադրբեջանին ներկայացրել է սպառազինությունների փոխադարձ վերահսկման և սահմանային միջադեպերի համատեղ հետաքննության մեխանիզմների ստեղծման գրավոր առաջարկ։ Այս նախաձեռնությունն ուղղված է փոխադարձ վստահության ձևավորմանը, սպառնալիքի առկայության ընկալման նվազեցմանը և տարածաշրջանային կայունության ամրապնդմանը։ Սպասելով այս կառուցողական առաջարկի պատասխանին՝ մենք շարունակում ենք հուսալ, որ երկխոսությունն ու համագործակցությունը կգերակայեն թշնամանքի և անվստահության նկատմամբ։

Տիկնայք և պարոնայք,

Գիտակցելով պետությունների կողմից ռազմական արհեստական բանականության կարողությունների մշակման և զարգացման աճող միտումը՝ ներառյալ ԱԲ-ի ինտեգրումն ինքնավար գործառույթների և համակարգերի աջակցման նպատակով՝ Հայաստանի Հանրապետությունն ընդգծում է, որ ԱԲ-ի կիրարկումը ռազմական ոլորտում պետք է պատշաճ կերպով կարգավորվի՝ համաձայն առկա միջազգային իրավական գործիքների՝ չբացառելով ապագա համապատասխան իրավակարգավորումների հնարավորությունն՝ այդպիսով նվազեցնելով միջազգային իրավունքը խախտելու նպատակով անպատասխանատու դերակատարների կողմից ԱԲ-ի շահագործման ռիսկը։

Հայաստանի Հանրապետությունը վերահաստատում է, որ միջազգային իրավունքը, մասնավորապես միջազգային մարդասիրական իրավունքը և մարդու իրավունքների միջազգային իրավունքը լիովին կիրառելի է բոլոր զինատեսակների, այդ թվում՝ արհեստական բանականություն և ինքնավար տեխնոլոգիաներ ներառող համակարգերի նկատմամբ։ Ռազմական նպատակով արհեստական բանականության կիրառումը պետք է լինի էթիկական, պատասխանատու և նպաստի միջազգային անվտանգության ամրապնդմանը։ Այդպիսի կիրառումը պետք է համահունչ լինի բոլոր համապատասխան միջազգային իրավական կարգավորումներին։

Ավելին, ռազմական արհեստական բանականության պատասխանատու օգտագործման խթանման շրջանակում Հայաստանի Հանրապետությունը զգալի կարևորություն է տալիս ռազմական ԱԲ տեխնոլոգիաների պատասխանատու և էթիկական փոխանցմանը։ Սա ենթադրում է, որ առաջատար պետությունները, որոնք զբաղվում են առաջադեմ ռազմական ԱԲ տեխնոլոգիաների, այդ թվում՝ ինքնավար ռազմական համակարգերի մշակմամբ, պետք է ձեռնպահ մնան այդպիսի փոխանցումների թույլատրությունից, եթե առկա է հավաստի տեղեկատվություն առ այն, որ ընդունող պետությունը նախկինում խախտել է միջազգային իրավունքը և մարդու իրավունքների միջազգային իրավունքը։

Ամփոփելով՝ ցանկանում եմ ընդգծել, որ խաղաղության և միջազգային անվտանգության ապահովումը համատեղ ջանքեր պահանջող աշխատանք է, որը ծառայում է բոլորի ընդհանուր շահերին և պահանջում է շարունակական նվիրում ու անկեղծ վճռականություն։ Հայաստանը հավատարիմ է մնում իր հանձնառությանը՝ շարունակելու բանակցված բազմակողմ լուծումների որոնումը, խթանելու երկխոսությունը և ամրապնդելու միջազգային համագործակցությունը՝ հանուն խաղաղության և անվտանգության։

Շնորհակալություն»։

Eng

Honorable Chair,

Ladies and Gentlemen,

It is my pleasure to address the Conference on Disarmament in our capacity as an observer state. As a unique forum the Conference on Disarmament plays a crucial role in strengthening international peace and security. More than four decades since its establishment, the Conference on Disarmament continues to hold significant yet unrealized potential in advancing global disarmament and security objectives.

In this context, the Republic of Armenia remains firmly committed to fulfilling its obligations under the treaty on the Non-Proliferation of Nuclear Weapons (NPT) which is at the heart of international security architecture. At the same time the safe use of nuclear energy for peaceful purposes is and will be a priority policy for Armenia. Driven by the successful uphold of high standards of safety and security in the operation of the Armenian Nuclear Power Plant and with an ultimate goal of smooth transition to a new capacity by 2036, Armenia opted for a transparent and open policy for safe and peaceful use of nuclear energy and will continue to pursue this policy further, strengthening and undertaking necessary measures to enhance and maintain nuclear safety and security. Armenia has already started initial procedures for selection and later construction of the new Power Plant. At the moment, we are carefully examining the characteristics of Small Modular Reactors.

Dear colleagues,

The Republic of Armenia has always stood firm in its belief that an effectively functioning Conventional Arms Control regime is indispensable for ensuring military and political stability at international, regional, and subregional levels. We have consistently advocated for the full implementation of arms control agreements, coupled with unwavering adherence to the guiding principles of the Arms Control regime, as an essential prerequisite for sustainable peace and security. In this vein, we also consider the possibility of joining the Arms Trade Treaty.

Armenia has demonstrated its steadfast commitment to the legally binding Conventional Arms Control regime in Europe. We have adhered to its provisions, as well as honored our obligations. Yet, despite our dedication, the reality has proven to be different from what was expected initially. Due to the lack of effective control and enforcement, the regime has unwittingly allowed those with malicious intentions to cover up their wrongdoings. The results are well-known – the arms control regime failed to prevent the recurrence of the use of force, undermining the very foundations of stability it was meant to safeguard.

Nevertheless, Armenia remains committed to this idea and continues to advocate for an effective and comprehensive arms control regime. In pursuit of enhanced transparency and confidence-building in the South Caucasus, Armenia has submitted a written proposal to Azerbaijan on the establishment of mechanisms for reciprocal arms control and joint investigation of border incidents. This initiative aims to foster mutual trust, reduce the threat perceptions, and contribute to regional stability. While awaiting for a response to this constructive proposal, we remain hopeful that dialogue and cooperation will prevail over hostility and distrust.

Ladies and gentlemen,

Acknowledging the growing trend among States to develop and advance military artificial intelligence capabilities, including the integration of AI to support autonomous functions and systems, the Republic of Armenia emphasizes that the application of AI in the military domain should be properly regulated in compliance with the existing international legal instruments, without prejudice to the possibility of lex ferenda, thereby mitigating the risk of exploitation by irresponsible actors to violate international law.

The Republic of Armenia affirms that international law, particularly international humanitarian law and international human rights law, is fully applicable to all weapon systems, including those incorporating artificial intelligence and autonomous technologies. The military use of artificial intelligence should be ethical, responsible and contribute to the enhancement of international security. Such use must remain consistent with all applicable international legal frameworks.

Furthermore, within the framework of promoting the responsible use of military AI, the Republic of Armenia places significant importance on ensuring the responsible and ethical transfer of military AI technologies. This entails that states at the forefront of developing advanced military AI technologies, including autonomous weapon systems, should refrain from authorizing such transfers if there is a credible knowledge that the recipient state has a recorded history of violating international law and international human rights law.

In closing, I wish to underscore that ensuring peace and international security is a collective endeavor that serves the common interests of all and demands sustained commitment and genuine determination. Armenia remains steadfast in its commitment to pursuing negotiated multilateral solutions, promoting dialogue, and strengthening international cooperation to advance peace and security.

I thank you.