«Մարդիկ մահանում են, մեր գործիքներն ո՞վ է սարքելու». Արա Գևորգյան

Երաժիշտ, երգահան Արա Գևորգյանի հետ է 168.am-ը զրուցել է ազգային երաժշտությունը տարածելու, ազգային նվագարանների հանդեպ հասարակության անտարբերության, կոչումների և այլ հարցերի շուրջ:

– Ձեր երաժշտական ունակությունները բացահայտվել են դեռ փոքրուց: Նախքան դպրոց գնալը, ինչ ֆիլմ դիտել եք, գնացել տուն և նվագել եք: Առանց նոտաներն իմանալու ինչպե՞ս եք նվագել, զուտ հիշողությա՞մբ:

– Տանը դաշնամուր կար: Երբ գնում էինք կինոթատրոն, ֆիլմում լավ երաժշտություն էր հնչում, մնում էր հիշողությանս մեջ, գալիս, սկսում էի վերարտադրել, ու կամաց-կամաց սկսեց ավելի լավ ստացվել, մինչև մեր տուն եկավ քանոնահարուհի Անժելա Աթաբեկյանը և մայրիկին ասաց՝ բա Արային երաժշտական դպրոց ինչո՞ւ չեք տանում, շատ լավ է նվագում: Ինքն էլ շարժիչի պես դա սկսեց աշխատեցնել՝ ասելով, որ՝ վաղը գալիս եմ, միասին գնում ենք երաժշտական դպրոց: Եվ այդպես, հաճախեցի Արմեն Տիգրանյանի անվան երաժշտական դպրոց, ստուգեցին երաժշտական ընդունակությունները, ռիթմը, լսողությունը, և ընդունվեցի:

– Այն ժամանակ տենդենց կար՝ բոլորը սովորում էին երաժշտական դպրոցում:

– Այո, այն էլ ինչպես: Խորհրդային տարիներն ինչքան էլ քննադատենք, մշակույթը բարձր տեղում էր, երաժշտական դպրոցները շատ ակտիվ աշխատում էին, և դիմորդները շատ էին: Ընդհանրապես բոլոր ծնողներին խորհուրդ կտամ փոքրիկներին տանել և՛ նկարչության, և՛ պարի, և՛ երաժշտության, և՛ լողի՝ հասկանալու, այդ ջիղը նրա մոտ կա՞, թե՞ ոչ:

5 հարկանի շենքում, որտեղ բնակվում էի, 5-6 հոգի միայն երաժշտական դպրոց էր հաճախում: Բոլորի տներում դաշնամուր կար, իսկ հիմա շատերը դաշնամուրից հրաժարվում են: Նույնիսկ Երևանում գործարան կար, որտեղ կիթառ և դաշնամուր էր արտադրվում: Անուններն էլ՝ «Անուշ», «Կոմիտաս», «Երևան»… Ափսոս, որ դրանք դուրս են գալիս մեր կենցաղից, որովհետև չկա խթանիչ պրոպագանդա:

Մեր դպրոցներում քիչ են փողային գործիքներ նախընտրողները: Մանկավարժական համալսարանի «Երաժշտության ամբիոնի» վարիչն եմ, և ամեն տարի գոռում ենք՝ «Էստի՜ համեցե՛ք, ընդունվեք առանց կաշառքի»: 17 տարի է՝ նույն նախադասությունը կրկնում եմ: Պատկերացրեք, էլի դիմորդները քիչ են, և ստիպված ենք ընդունել վատ նվագող ուսանողի, ոչ բարձր մակարդակ ունեցող, քանի որ նրա ձեռքին թառ կամ քամանչա է: Ասում ենք՝ ավելի լավ է ընդունենք, դարձնենք ավելի լավը, քան չընդունենք, դուրս վռնդենք, դա էլ կվերանա: Բուհերում, քոլեջներում դիմորդներ չկան. բոլորը գնում են կիթառի, դաշնամուրի, մաքսիմում՝ ջութակի, բայց մյուս գործիքները տուժում են:

– «Ազգային երգիչ» նախագիծ կա: Այսինքն, նախընտրում են ժողովրդական երգեր երգել, բայց ազգային նվագարաններով չնվագել: Դա ինչի՞ հետ է կապված: Ժողովրդական երգեր կատարելուց շա՞տ են աշխատում, նվագելուց՝ ո՞չ:

– Միայն մեզ մոտ չէ: Հաճախ միացնում եմ ռադիոալիքները, գործիքային երաժշտությունը պարզապես բացակայում է: Բոլորը երգում են: Բայց մենք պարտավոր ենք մտածել՝ լավ, բոլորը երգում են, հետո ո՞վ է նվագելու: Այսօր դարը փոխվել է և շատ հեշտացել է համակարգիչների միջոցով երաժշտություն հորինելը, կան սինթեզատորներ, որ իրենք իրենց գործիքավորում են, անգամ երաժշտական կրթություն հարկավոր չէ: Այս առումով միապաղաղություն կա, բոլոր երգերն իրար նման են, հնչում են նույն ձևով: Իսկ գործիքային երաժշտության սահմանները շատ ավելի լայն են:

– Ժամանակին ստեղծել եք Ազգային նվագարանների նվագախումբ, հավաքել եք տարբեր երաժիշտների: Ցանկացողները երիտասարդնե՞ր են եղել:

– Երիտասարդներ էին: Երբ Ֆինլանդիայի նախագահը եկել էր Հայաստան, և մեր նախագահը նրան տարել էր ջազ լսելու, բոլոր հեռուստաալիքները հայտարարում էին, որ Ֆինլանդիայի նախագահը շատ էր հավանել հայկական ջազը: Ես մտածեցի, որ նա կգնա ԱՄՆ և հայկական ջազը կմոռանա, բայց, եթե ցուցադրեինք ազգային որևէ հետաքրքիր բան, երբեք չէր մոռանա:

Հետո մտածեցի՝ ի՞նչ կարելի էր ցուցադրել: Ոնց նայում էի՝ կարևոր նվագախմբերը լուծարված էին այդ տարիներին, փոքրիկ անսամբլներ էին: Որոշեցի հաշվել, թե քանի՞ երաժիշտ է մնացել Հայաստանում, որը տիրապետում է հայկական ժողովրդական գործիքի: Հայտարարեցինք փառատոնի մասին, եկան 80 հոգի: Զտեցինք, թողեցինք 40 հոգու, հանդիպեցի նրանց հետ։ Հարցնում էի՝ որտե՞ղ եք ավարտել, պատասխանում էին՝ Կոնսերվատորիան, բայց մեկը ծաղիկ էր ցանում, մյուսը Վերնիսաժում մորն էր օգնում, երրորդն էլ տաքսի էր քշում:

Ասացի՝ կարմիր դիպլոմով Կոնսերվատորիան ավարտել եք, որ չնվագե՞ք: Թե բա՝ տեղ չունենք նվագելու: Այդտեղից սկսվեց. ստեղծեցի փորձասենյակ, հրավիրեցի Հայաստանի ազգային նվագարանների պետական նվագախմբի գեղարվեստական ղեկավար և գլխավոր դիրիժոր, պրոֆեսոր Նորայր Դավթյանին և սկսեցի թակել բոլորի դռները՝ ձեռք բերել նոտաներ: Թակեցի պետական այրերի դռները, խնդրելով, աղաչելով՝ նվագախումբը դարձավ պետական և շարժիչ դարձավ, որ ժանգոտած անիվը սկսի պտտվել:

– Նվագախմբում համալրումներ ամեն տարի լինո՞ւմ են:

– Ամեն տարի չէ: Ամուսնանում են, սպասում երեխայի և հրաժարվում, նրա փոխարեն այլ երաժիշտ ենք բերում:

– Դուք նաև առաջարկել եք անվճար սովորեցնել ազգային նվագարաններ նվագել:

– Այո, Մանկավարժական համալսարանում առաջարկեցի, որ այդ բաժինը դառնա անվճար: Դրանից առաջ, մութ տարիներին, դիմեցի Շենգավիթ վարչական շրջանի թաղապետին՝ ասելով, որ՝ եթե ուզում ես քեզ սիրեն, հարգեն, արի միասին մի բան ստեղծենք: Առաջարկեցի վերցնել հովանավորության տակ երաժշտական դպրոցներում ազգային նվագարաններ ընտրողների վարձավճարը: Այդպես էլ արեց: Ծրագիրն իրականություն եմ դարձրել նաև Մալաթիա-Սեբաստիա, Դավթաշեն վարչական շրջանների ղեկավարների հետ: 3 տարի հետո Մշակույթի նախարարությունում բազմաթիվ կռիվներից հետո ամբողջ հանրապետությունում դարձավ անվճար:

Ես հիմա մեկ այլ պայքարի մեջ եմ, չեմ կարողանում հաղթահարել: Մեր գործիք պատրաստող վարպետներն արդեն տարեց են, չունեն փոխարինող: Վերջերս մահացավ Ալբերտ Զաքարյանը՝ գործիք պատրաստող հրաշալի վարպետ, ով միակն էր Արցախում և Հայաստանում, որ թառ էր պատրաստում: Դիմել են թաղապետերի, տարբեր տարիների Մշակույթի նախարարների, որ՝ եկեք գործիք պատրաստողների համար դպրոց բացենք: Մարդիկ մահանում են, մեր գործիքներն ո՞վ է սարքելու: Պետական այրերը պետք է իմանան, որ գործիք պատրաստող վարպետներին փոխարինող չունենք:

Մանրամասները՝ տեսանյութում: