Եղեգնաձորի Երկրագիտական թանգարանի ամենաարժեքավոր ցուցանմուշներից մեկը՝ Մոմիկի խաչքարը

Վայոց Ձորի Եղեգնաձոր քաղաքի Երկրագիտական թանգարանում է պահվում միջնադարի նշանավոր արվեստագետներից մեկի՝ Մոմիկի կերտած երեք խաչքարերից մեկը։ Այս խաչքարը ցուցադրվում է թանգարանի հենց մուտքի մոտ և անմիջապես գրավում է այցելուների ուշադրությունը, քանի որ այն հայկական խաչքարային արվեստի չքնաղ օրինակներից մեկն է։

Մոմիկի այս խաչքարը ի սկզբանե գտնվել է Նորավանք վանական համալիրում։ Այն 1983 թվականին տեղափոխվել է Եղեգնաձորի Երկրագիտական թանգարան, որտեղ էլ պահվում է մինչ օրս։ Խաչքարը երկու մասով է հասել թանգարան և վերականգնվել է 2001 թվականին։ Խաչքարի ստույգ թվագրությունը հայտնի չէ, մասնագետները մոտավոր թվագրում են 1300-1312 թվականներով։ Այս խաչքարը Մոմիկի արհեստավարժ աշխատանքի և խաչագործության ասեղնագործական տեխնիկայի՝ զարմանիորեն լավ պահպանված օրինակ է, որում դեկորատիվ և նուրբ քարե տարրերն ասեղնագործական աշխատանք են հիշեցնում։

Մոտ երկու մետր բարձրություն ունեցող խաչքարը պատրաստվել է Նորավանքի տեղական քարից։ Հատկապես ապշեցնում է, թե ինչ մանրակրկիտությամբ են պատկերվել խաչքարի եզրագոտում տեղավորված 12 առաքյալները, որոնց ձեռքին բռնած գրքերի վրա պարզ կարդացվում է Պետրոս և Անդրեաս անունները։ Խաչքարի քիվի վրա՝ խորանի տակ, պատկերված է գահին նստած Քրիսոտսը, որի ձախ ձեռքին մի գիրք կա՝ «Ես եմ լույս աշխարհի» գրությամբ։

Խաչքարի հիմքը լավ չի պահպանվել։ Մեջտեղում արձանագրությունը ջնջված է, ինչի պատճառով այն դժվարընթեռնելի է դարձել։ Քիչ թե շատ պահպանված հատվածներից հասկանալի է դառնում, որ այն պատվիրել է Թամթա Խաթունը՝ ի բարեխոսություն իր գլխավոր իշխան Էլիկումի և իրենց զավակներ՝ Բուրթելի և Բուխտայի երկարակեցության համար։